Ontwikkelingen in het financieel kader

Het gemeentefonds is de grootste inkomstenbron voor gemeenten. Jaarlijks worden gemeenten op een drietal momenten geïnformeerd over de actuele raming van het gemeentefonds. De meicirculaire is gebaseerd op de Voorjaarsnota van het Rijk en is een belangrijke bouwsteen van de gemeentelijke begroting. In de meicirculaire zijn de afspraken uit de Voorjaarsnota verwerkt. Hieronder wordt op deze onderdelen een verdere toelichting gegeven.

Volume accres en Loon Prijs Ontwikkeling (LPO) accres
Vanaf het jaar 2024 is de nieuwe financieringssystematiek ingevoerd. Dit betekent een koppeling van het accres aan de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp). In de Perspectiefnota 2026-2029 is het accres gebaseerd op de gegevens uit de Macro Economische Verkenningen (MEV), in de meicirculaire 2025 is het accres geactualiseerd en gebaseerd op de macro-economische cijfers van het Centraal Economisch Plan (CEP) 2025. Het volume accres wordt gebaseerd op een 8-jaars (t-9 t/m t-2) historisch gemiddelde van de ontwikkeling van het bbp en is in de meicirculaire licht naar boven bijgesteld. Het accres voor loon- en prijsontwikkeling (LPO) wordt gebaseerd op de prijs bruto binnenlands product (pbbp) en is in alle jaren naar boven bijgesteld op basis van het CEP van maart 2025.

Demping ravijn
In de Voorjaarsnota (en dus meicirculaire) zijn structurele middelen opgenomen om de terugval van het gemeentefonds in 2026 te dempen. Dit bedrag betreft het deel dat is toe te rekenen aan de financiering jeugd binnen het gemeentefonds. De middelen in het gemeentefonds zijn vrij besteedbaar. De terugval van ongeveer € 2,4 miljard wordt in 2026 met € 400 miljoen gedempt, oplopend naar € 424 miljoen in 2030. Dan blijft dus nog ongeveer € 2 miljard ravijn in 2026 en de jaren daarna over.

Uitstel verdeelmodel Beschermd wonen
In mei is ook bekend gemaakt dat het nieuwe verdeelmodel voor Beschermd wonen en het bijbehorende woonplaatsbeginsel niet in 2026 worden ingevoerd. In 2026 blijven de centrumgemeenten daarmee het budget voor de regio ontvangen. Voor Arnhem betekent dit een structureel voordeel zoals in onderstaande tabel is opgenomen.

Middelen jeugdzorg in algemene uitkering
Op basis van het zwaarwegende advies van de deskundigencommissie Van Ark heeft het kabinet in de Voorjaarsnota 2025 middelen toegevoegd aan het gemeentefonds voor de jaren 2025, 2026 en 2027. Daarmee sluit de financiering van de jeugdzorg vanaf 2025 aan op de feitelijke uitgaven in 2024. Voor de gemeenten blijft wel sprake van een taakstelling van landelijk € 414 miljoen, conform de desbetreffende aanbeveling van de commissie Van Ark om het tekort over 2023 en 2024 gelijkelijk over het rijk en gemeenten te verdelen.

Per 2028 wijzigt het financiële beeld. Het kabinet gaat ervan uit dat de maatregelen uit de Hervormingsagenda dan hun beoogde effect zullen hebben. Daarnaast wil het kabinet inzetten op extra maatregelen om de kosten van het stelsel verder te beheersen. Er wordt een eigen bijdrage ingevoerd voor jeugdzorg per 1 januari 2028. De maatregel moet € 260 miljoen opleveren. Rijk en gemeenten gaan met de sector afspraken maken over hoe beter te sturen op trajectduur. Deze maatregel moet € 68 miljoen opleveren vanaf 2028. Voor deze beide kortingen op het gemeentefonds staat de provincie toe dat gemeenten dit budgettair neutraal in de begroting verwerken.
De besparingsopgave van de Hervormingsagenda is in prijs- en volumepeil 2019 ingeboekt. Er is vanaf 2028 een hogere besparing van € 507 miljoen te veronderstellen aangezien prijs en volume sinds 2019 zijn gestegen.
De VNG heeft serieuze vraagtekens geplaatst bij de haalbaarheid van de reeks zoals die nu vanaf 2028 is opgenomen. Het kabinet en de VNG hebben afgesproken de deskundigencommissie Van Ark te vragen om vervroegd in het eerste kwartaal van 2027 een uitspraak te doen over haalbaarheid van het financieel kader vanaf 2028.

In de Voorjaarsnota is nog geen sprake van compensatie met terugwerkende kracht van de (helft van de) tekorten over 2023 en 2024. Het kabinet heeft de VNG toegezegd de komende maanden naar ruimte te zoeken om gemeenten alsnog daarvoor te compenseren. Dit betreft in totaal een bedrag van € 728 miljoen. Mogelijk wordt dit toegekend in de septembercirculaire.

De middelen die voor Jeugdzorg worden toegevoegd aan de algemene uitkering, worden in het financieel beeld verrekend met de algemene middelen, omdat in de afgelopen begrotingen vanuit de algemene middelen de tekorten op jeugdzorg zijn gedekt.

Wijzigingen in taakmutaties en decentralisatie-uitkeringen (DU's)
In de meicirculaire is een aantal nieuwe taakmutaties en DU's ontvangen en is een aantal wijzigingen doorgevoerd in bestaande DU's en IU's. Daar waar sprake is van (nieuwe) taken en/of een stijging van benodigde middelen om deze taken uit te voeren, vindt overheveling van de middelen uit het gemeentefonds naar de betreffende programma's plaats. In deel 3 van deze Begroting is nadere toelichting gegeven op deze wijzigingen.

In onderstaande tabel is een totaaloverzicht gegeven van de mutaties in het gemeentefonds die reeds in de Perspectiefnota waren opgenomen en de ontwikkelingen die aanvullend op de Perspectiefnota in deze Begroting 2025 zijn verwerkt.