Transformatie sociaal domein
De gemeente Arnhem wil er zijn voor alle Arnhemmers die zichzelf niet kunnen redden, geen beroep kunnen doen op hun sociaal netwerk en die onze ondersteuning nodig hebben. Deze ambitie staat echter onder druk. Er is sprake van groeiende ondersteuningsvraag, terwijl de krapte op de arbeidsmarkt toeneemt en er minder financiële middelen beschikbaar komen.
Zoals beschreven in de Perspectiefnota 2026-2029 is een fundamentele transformatie van het stelsel noodzakelijk om deze onbedoelde effecten te doorbreken. Er zijn de afgelopen jaren al een heel aantal bewegingen en interventies ingezet en we zien daarvan de eerste resultaten. Om de vervolgstappen te kunnen zetten, versterken we de ingezette transformatie.
Er is in deze transformatie geen sprake van een quick-fix. Er is een langdurige gefaseerde aanpak noodzakelijk die over meerdere raadsperioden heen gaat. In de eerste fase richten we ons daarbij op een aantal kortere termijn interventies waarmee we een aantal belangrijke huidige knelpunten binnen het sociaal domein (verder) willen aanpakken en tevens randvoorwaarden willen invullen voor de volgende fase.
De echte verandering (‘transformatie’) richt zich echter op de tweede fase: het ontwerpen, uitwerken en implementeren van een toekomstbesteding landschap in het sociaal domein. Deze nadere uitwerking van het toekomstige landschap in het sociaal domein (dit betreft onder andere de doorontwikkeling van de sociale basis en de wijknetwerken) willen we maken samen met u als raad, onze maatschappelijke partners en samen met onze inwoners.
De kern van de opgave ligt binnen de begrotingsprogramma’s Participatie en armoedebestrijding, Zorg, Welzijn en inclusie, Gezondheid en Sport en Onderwijs. Daarnaast worden aanpalende thema’s op essentiële onderdelen betrokken.
Via de beoogde transformatie faciliteren we de uitvoering om te komen tot vernieuwingen in het sociaal domein. Het doel daarbij is om samen met inwoners en ketenpartners nieuwe werkwijzen te ontwikkelen waarmee voorzieningen ook in de toekomst toegankelijk blijven. In de aanpak van de transformatie sluiten we aan op de leefwereld van de inwoner en kijken we vanuit hun gezichtspunt.
We kiezen daarom om de transformatie vorm te geven langs 7 hoofdopgaven waarbinnen we alle onderliggende interventies en deelopgaven nu en in de toekomst een plek kunnen geven:
- Wonen eerst;
- Financiële bestaanszekerheid;
- Kansrijk opgroeien;
- Sociale basis op orde;
- Zorg en welzijn in de vorm van netwerksamenwerking
- Juiste interventies op het juiste moment;
- Beter organiseren, samenwerken en sturen.
Deze hoofdopgaven worden in het programma bewaakt omdat er voldoende samenhang tussen de begrotingsprogramma’s benodigd is en er doorbraken noodzakelijk zijn in de uitvoering. De achterliggende (deel)opgaven zijn daarbij inhoudelijk belegd binnen de verschillende begrotingsprogramma’s en worden in de begroting dan ook daar zichtbaar. In toenemende mate zal het programma daarbij leidend worden aan de uitvoering binnen de verschillende begrotingsprogramma’s en onderliggende beleidslijnen.
We maken de beweging in de transformatie sociaal domein niet om financiële redenen, maar om inhoudelijke redenen. Nieuwe werkvormen brengen in veel gevallen minder hoge kosten met zich mee dan de klassieke ondersteuning, die veelal op individueel niveau wordt gegeven en vaker een specialistisch karakter heeft.
Niettemin nemen wij voorzichtigheidshalve in de voorgestelde Begroting 2026-2029 op dit moment nog geen kostenverschuivingen of voordelen op. Verwachte en gerealiseerde kostenverschuivingen en/of verlagingen nemen we van jaar tot jaar mee in de (bijstelling van de) voorgestelde begroting.
In de Begroting 2026 – 2029 hebben we de noodzakelijke posten opgenomen om de transformatie verder in beweging te brengen. Naast het doorzetten van reeds ingezette (kortere termijn) interventies is er een additioneel programmabudget opgenomen voor de transformatie (€ 1 miljoen) voor de jaren 2026 en 2027 en is er voor 2026 additioneel een budget voor voorinvesteringen opgenomen van €1,2 miljoen.
De transformatie van het sociaal domein is een meerjarig proces van minimaal 5 tot 10 jaar. We kiezen er daarom voor om een aantal onderdelen van het sociaal domein incidenteel, voor 1 of 2 jaar, te financieren. Dit betreffen met name de kortere termijn interventies. Daarmee kunnen bestaande activiteiten worden gecontinueerd en tegelijkertijd worden geëvalueerd en worden betrokken in de verdere ontwikkeling van het benodigde toekomstbestendige landschap in het sociaal domein. Ook scheppen we hiermee ruimte om keuzes te maken in de volgende raadsperiode. Bij de Begroting 2027-2030 volgt een onderbouwd voorstel welke onderdelen van de transformatie sociaal domein (financieel) structureel doorgezet dienen te worden. Ook zal daarbij een voorstel volgen hoe mogelijke voordelen vanuit de transformatie benut kunnen worden als investering voor de transformatie in de verdere toekomst.
Bestaanszekerheid en armoede
Helaas is de armoede onder te veel Arnhemmers nog altijd nijpend. De afgelopen jaren hebben we met succes diverse inkomensregelingen vereenvoudigd en beter bereikbaar gemaakt waardoor meer Arnhemmers met een laag inkomen gebruik zijn gaan maken van onze regelingen. Steeds meer Arnhemmers weten de regelingen te vinden. Om ook de komende jaren ons bereik op peil te houden, stellen we voor extra middelen uit te trekken.
Gelrepas budget voor 67-pussers
Met het voorstel om extra middelen beschikbaar te stellen zodat inwoners boven de 67 ook kunnen beschikken over een Gelrepasbudget van 200 euro, willen we uitvoering geven aan de aangenomen motie 25M121.
Onderwijs en kansengelijkheid
Onderwijs is een essentiële manier om kansenongelijkheid tegen te gaan. Dit begint al op de peuterschool, een belangrijke schakel is in het bestrijden van laaggeletterdheid. Zeker in wijken waar het gebruik van peuteropvang niet vanzelfsprekend is, zouden kinderen hier baat bij kunnen hebben. Daarom is het voorstel om middelen beschikbaar te stellen waarmee een zogeheten intermediair kan worden aangesteld. Deze kan met name in kwetsbare wijken een bijdrage aan deze toeleiding leveren. Dit is in lijn met de aangenomen raadsmotie 25M131.
Een van de pijlers van de transformatie is het versterken van collectieve voorliggende voorzieningen. Daarmee voorkomen we dat kinderen en gezinnen onnodig in zware zorgtrajecten terechtkomen, terwijl de ondersteuningsvraag vaak ook eerder en lichter kan worden opgepakt. Wij stellen daarom voor een aantal pilots te starten waarin de criteria voor een sociaal-medische indicatie (SMI) worden verruimd en waarin de omslag van BSO+ naar Passende BSO wordt gemaakt. Zo kunnen meer kinderen en ouders tijdig passende ondersteuning krijgen in een vertrouwde omgeving. Daarmee bevorderen we kansengelijkheid: ieder kind, ongeacht achtergrond of omstandigheden, krijgt de mogelijkheid zich optimaal te ontwikkelen met even grote kansen op passende ondersteuning.
Zoals verzocht in de aangenomen motie 25M158 stellen we daarnaast voor middelen te reserveren voor Taalrijk opgroeien, waarmee we extra invulling kunnen geven aan het Aanvalsplan Taal. Concreet betekent dit onder meer extra inzet op het vergroten van ouderbetrokkenheid en het ondersteunen van professionals en samenwerkingspartners. Daarnaast creëren we samenhang in het huidige aanbod voor taalrijk opgroeien en versterken we de doorgaande lijn (o.a. Boekenstart op consultatiebureau, Bibliotheek op school, etc.). Ook stellen we voor om in lijn met de aangenomen raadsmotie 25M145 geld uit te trekken voor het gratis maken van de bibliotheekpas voor jongeren tussen de 18 en 24 jaar. Zo geven we uitvoering aan de hierover aangenomen motie.
In 2026 gaan we het tweede jaar in van de uitvoering van het Integraal Huisvestingsplan (IHP). Hierbij volgen we het jaarprogramma 2026. We werken onder meer aan circulair bouwen, het realiseren van inclusiever onderwijs, de school als middelpunt van de wijk en integrale kindcentra. In 2026 voeren we gesprekken met het onderwijs over aanmeld- en toelatingsbeleid als middel om segregatie in de stad tegen te gaan; wat de groei van Arnhem betekent voor onderwijshuisvesting, en hoe we onze tijdelijke huisvesting goed kunnen organiseren, bijvoorbeeld door inzet van modulaire bouw.
Extra toezichthouders (jeugd)zorg
We stellen voor middelen beschikbaar te stellen voor een extra toezichthouder WMO en Jeugdzorg, en zo invulling te geven aan de aangenomen motie 25M132 Deze toezichthouder is naar verwachting op termijn budgetneutraal doordat er meer terugvorderingen kunnen worden afgehandeld.
Prep
In lijn met de aangenomen raadsmotie 25M93 stellen we voor onze aanpak met betrekking tot Prep structureel te borgen en de daarvoor benodigde middelen beschikbaar te stellen. Met onze aanpak willen we naar een toekomst met 0 nieuwe HIV-infecties in Arnhem.
Evaluatie Arnhems Preventieakkoord
In lijn met de aangenomen motie 25M103 krijgt de raad uiterlijk Q1 2026 een brief over de evaluatie van het Arnhems Preventieakkoord 2021-2025. In deze brief informeren we de raad tevens over de voortgang van IZA/GALA.
Autisme
Vanuit Autisme Bekeken biedt levensloopbegeleiding voor inwoners met autisme. Er is een pilot uitgevoerd. De resultaten van de pilot en een reflectie op deze vorm van begeleiding worden in het najaar 2025 met uw raad gedeeld. Vooruitlopend op deze evaluatie, reserveren we incidenteel voor 2026 een bedrag van € 300.000 voor een eventueel vervolg.
Wijk GGD'ers
Sinds november 2023 kan een Wijk GGD’er na een overlastmelding bij de politie een persoon met onbegrepen gedrag bezoeken in plaats van alleen een digitaal onderzoek doen. De ervaringen hiermee zijn zeer positief. Daarom stellen wij voor deze inzet voort te zetten.
Sporten in Schuytgraaf
Arnhem moet een stad zijn die jong en oud uitdaagt tot sporten en bewegen. Dit is goed voor de gezondheid, het verbindt en is ook gewoon leuk en inspirerend. In dit kader stellen we voor om op Sportpark Schuytgraaf een basketbalveld en een sport- en speelplek te realiseren en daar middelen voor beschikbaar te stellen. Dit in lijn met de daarover aangenomen motie 25M123 .
Vitesse
Vitesse en Arnhem zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De maatschappelijke waarde van Vitesse gaat verder dan sportieve prestaties: de club is een drager van Arnhemse identiteit, een motor voor sportparticipatie, een sociaal bindmiddel en een inspiratiebron voor jeugd. De club verbindt inwoners van verschillende achtergronden en leeftijden en levert via maatschappelijke projecten een actieve bijdrage aan welzijn, jeugdontwikkeling, werkgelegenheid en inclusie. De afgelopen periode, waarin Vitesse haar licentie voor betaald voetbal verloor en via een hoger beroep weer terugkreeg, heeft impact op onze stad en inwoners. Ondanks onze zeer beperkte rol, leven we mee met de club en de inspanningen die zij (heeft) verricht om zich in deze turbulente tijd staande te houden. Met name op de maatschappelijke projecten die wij samen met Vitesse uitvoeren, zoals Vitesse Betrokken, spannen wij ons maximaal in om de maatschappelijke waarde van de activiteiten voor de stad te behouden. De situatie verandert op dit moment met de week. We blijven continu in nauw contact en overleg met Vitesse om haar te steunen waar dat kan en binnen de rol die wij als gemeente hebben.
Een leefbare en veilige stad
In 2026 blijven we ons krachtig inzetten voor een leefbare en veilige stad. Bij de uitwerking van de Koersnota Van Wijken Weten 2023-2030 gaan we per gebied in de stad leefbaarheidsdoelen formuleren op basis van specifieke karakterkenmerken per wijk. De voortgang hiervan bewaken we in samenwerking met inwoners en maatschappelijke partners. Ook door de aanwezigheid van buurtconciërges krijgt de leefbaarheid in de buurt een positieve impuls. Daarom stellen we in deze begroting voor om de inzet van de buurtconciërges te borgen. Dit is in lijn met de aangenomen raadsmotie 25M115.
Overlast en criminaliteit blijven serieuze uitdagingen, mede door landelijke bezuinigingen op de zorg en internationale spanningen die ook lokaal voelbaar zijn. Deze ontwikkelingen vergroten de druk op onze wijken en op het dagelijks leven van veel Arnhemmers. Dankzij gerichte investeringen in de afgelopen jaren hebben we een stevig netwerk opgebouwd en de capaciteit om effectief op te treden. Helaas zien we desondanks een toename van het aantal crisissituaties in onze stad. We stellen voor extra budget beschikbaar te stellen voor de inzet bij bijvoorbeeld risicovolle demonstraties of bij het gebruik van explosieven en brandstichting.
Juist in roerige tijden waarin geopolitieke spanningen en veranderingen in de samenleving voelbaar zijn, blijft dagelijkse veiligheid cruciaal in de levens van veel Arnhemmers. De gemeente is naast de politie voor velen een eerste aanspreekpunt en dat merken we in de meldingen en klemmende verzoeken om actie. Daarbij gaat het om hardnekkige woonoverlast, gevaarzetting door mensen die ernstig in de war zijn, verregaand asociaal of intimiderend gedrag en drugscriminaliteit. Door onrust over en boosheid om onrecht elders in de wereld, een ingewikkeld en soms handelingsverlegen zorglandschap en een om zich heen slaande georganiseerde criminaliteit, neemt de problematiek toe en wordt deze ook ernstiger.
In onze stad zien we bijvoorbeeld een grote hoeveelheid autobranden, toenemende kans op escalatie bij demonstraties en vele casussen met mensen die gevaar en overlast veroorzaken maar eigenlijk zorg nodig hebben. Het beroep op de veiligheidspartijen in de stad, de professionals op straat en de regisserende rol van de gemeente hierin is groot, de behoefte aan een lokale overheid die nabij is en fysiek in contact treedt met inwoners die haar nodig hebben groot. Wij blijven ook dit jaar keihard werken aan en een onverminderde inspanning leveren voor de veiligheidsopgave die we in onze stad hebben.
In lijn met de aangenomen motie 25M159 versterken we het zicht op handhaving door onze BOA's en straatcoaches en zullen daar periodiek over rapporteren. We zullen de raad hierover informeren bij de begroting van 2027.
Digitale weerbaarheid
Digitale criminaliteit zoals phishing , identiteitsfraude en online oplichting vormt een steeds groter probleem. In lijn met de aangenomen motie 25M138 stellen we daarom voor middelen beschikbaar te stellen. Hierbij ligt de focus op bewustwording, regie en het verbinden van initiatieven.
Horecastewards
Op en rond de Korenmarkt dragen de horecastewards bij aan de veiligheid. Zoals verwoord in de aangenomen motie 25M107 stellen wij voor deze inzet ook in 2026 voort te zetten.
Openstelling MFC's
Om openstelling van onze Multi Functioneel Centra (MFC's) op orde te brengen en avond- en weekend openstelling mogelijk te blijven maken is naast inhuur ook meer vaste capaciteit nodig. Daarvoor is meer budget nodig, dat we beschikbaar willen stellen voor dit en volgend jaar. In het Integraal accommodatiebeleid betrekken we de vraag hoe we hier in de toekomst mee om willen gaan. Daarnaast gaan we extra investeren in MFC De Malburght. Met deze investering wordt het mogelijk om naast muziekvereniging DWS ook een repetitieruimte voor circusschool Fabriek Fysiek te realiseren.
Nationaal Programma Arnhem Oost
Met het Nationaal Programma Arnhem-Oost willen we de achterstanden op het gebied van onderwijs, werk & inkomen, wonen, gezondheid, leefbaarheid en veiligheid in Klarendal, Geitenkamp, Presikhaaf, Malburgen en het Arnhemse Broek aanpakken. In 2024 is het Uitvoeringsplan 2024-2026 vastgesteld. Als één van de alliantiepartners leveren we als gemeente een belangrijke bijdrage aan de realisatie van dit Uitvoeringsplan. Zo zijn er stappen gezet in het kader van het Experiment Immerloo Schuldenvrij, worden de scholen in het voortgezet onderwijs gesteund met jongerenwerk op school en zijn er verschillende projecten in het kader van de verbetering van de leefbaarheid in de wijken volop in uitvoering. In navolging van de aanbevelingen die de rekenkamer heeft gedaan bevat deze begroting een aparte paragraaf over het Nationaal Programma Arnhem-Oost. Zo stellen we voor om door te gaan met het project 'Geitenkamp Werkt', omdat de persoonlijke benadering en begeleiding zorgen voor succesvolle activering van inwoners richting participatie, scholing of werk. Ook willen we het project Aan de Bak Garantie verder vormgeven. Dit heeft als doel jongeren een goede start op de arbeidsmarkt te bieden.
Dakloosheid voorkomen
We willen dakloosheid zoveel mogelijk voorkomen en bieden snelle, persoonsgerichte opvang met het oog op duurzame uitstroom. In de afgelopen jaren zien we een toename van het aantal mensen dat dak- of thuisloos wordt. Daardoor is er tot dusver geen afbouw van de opvang gerealiseerd. Aan de andere kant leidt gebrek aan huisvesting/wonen ook tot stagnatie in de door- en uitstroom. Inwoners in een kwetsbare positie verdienen onze hulp en ons vangnet. In lijn met de aangenomen motie 25M87 stellen we daarom voor om de komende jaren extra middelen beschikbaar te maken voor maatschappelijke opvang en beschermd wonen. Hiermee willen we onder meer ontbrekend aanbod op het snijvlak van Maatschappelijke Opvang en Beschermd Wonen opzetten en de capaciteit van de Maatschappelijke Opvang voor een zwaardere doelgroep uitbreiden. Ook willen we voor 2026 extra geld uittrekken voor de opvang van EU-burgers.
Gastvrije stad
We vangen vluchtelingen en ontheemden van waar ook ter wereld ruimhartig op en realiseren duurzame en structurele opvang. Ongeacht hun status bieden we hen een toekomstperspectief. Wij helpen ze met wonen, werken, taal, geld, opleidingen, sport en gezondheid zodat ze mee kunnen doen in onze Arnhemse samenleving. Om deze aanpak te borgen voor de toekomst willen we in lijn met de aangenomen raadsmotie 25M102 hiervoor structureel geld uittrekken.
Opbouwwerk op meer plekken
Opbouwwerk is een cruciale schakel in de wijk. Daarom stellen we voor om – in lijn met de bij de Perspectiefnota gedane toezegging 1720 – het beschikbare budget te vergoten zodat op meer plekken het opbouwwerk goed vertegenwoordigd is. Ook stellen we voor het jongerenwerk in onze wijk voor de komende jaren te borgen.
We borgen onze inzet van twee projecten die gericht zijn op de verbinding tussen het sociaal domein en de GGZ. Ook stellen we voor om de lokale toegang tot jeugdhulp te versterken, als onderdeel van de Hervormingsagenda Jeugd. Op die manier borgen we dat we in 2030 stevige lokale teams hebben staan die veranderingen binnen de jeugdhulp kunnen realiseren.
Buurthuizen
Buurthuizen en andere ontmoetingsplekken zijn cruciaal voor het welzijn van de inwoners van Arnhem en dragen bij aan onderlinge verbinding en burgerkracht. In lijn met de aangenomen motie 25M160g is extra budget beschikbaar gesteld voor ontmoeten en verbinden.
Wijknetwerken voor laagdrempelige zorg en ondersteuning
Samen met onze partners zijn we gestart met de pilot wijknetwerken voor welzijn en zorg. Dit zijn gebiedsgerichte netwerken van welzijns- en zorgorganisaties en het sociaal wijkteam Arnhem. Samen nemen we verantwoordelijkheid om de zorg en ondersteuning voor onze inwoners te organiseren. We geven prioriteit aan het ontwikkelen van deze netwerken en stellen dan ook voor hier geld voor uit te trekken. Dit is tevens in lijn met toezegging 1720 die is gedaan bij de behandeling van de Perspectiefnota.
Uitvoering ouderenbeleid
Om ons goed voor te bereiden op de forse groei van het aantal ouderen in de stad, stellen we voor geld uit te trekken voor de uitvoering van het Ouderenbeleid. Hiermee komen we tegemoet aan de aangenomen motie
25M120. Met deze middelen zetten we in op aanjagen, investeren in preventie en het stimuleren van nieuwe initiatieven. We bouwen aan krachtige buurten en een sociale en fysieke infrastructuur, waarin inwoners voor zichzelf kunnen zorgen, voor elkaar kunnen inzetten en de juiste ondersteuning krijgen.
Gezondheidsplein Rijnstate
Het Gezondheidsplein Rijnstate draagt bij aan het begeleiden van Arnhemmers naar een gezonder leven. Om dit initiatief te kunnen voorzetten stellen wij voor om voor 2026 middelen beschikbaar te stellen.